شکل لبه مواد تحتِ اتصال و همچنین نحوه قرارگیری این لبه‌ها در کنار یکدیگر قبل از شروع فرآیند اهمیت زیادی دارد. مهم‌ترین چالش در طراحی اتصال در لحیم‌کاری مشابه چسب‌کاری، ایجاد سطح تماس کافی با توجه به نوع و اندازه نیروهای خارجی است. شکل ۸ تعدادی از طرح‌های اتصال در لحیم‌کاری را نشان می‌دهد. برای لحیم‌کاری ورق‌های نازک، می‌توان دو لبه را روی هم قرار داد. با افزایش ضخامت می‌توان شکل لبه‌ها را تغییر داد و یا از نوار وصله[۱] استفاده کرد. لبه‌ها می‌توانند به‌صورت شیب‌دار[۲]، پله‌ای[۳] و یا نری-مادگی[۴] در هم جا بخورند. نوار وصله نیز باعث تقویت اتصال به‌خصوص در برابر نیروهای خمشی می‌شود. در ضخامت‌های بالا، اتصال سربه‌سر نیز مناسب است. گاهی ممکن است از اتصال مکانیکی نیز کمک گرفته‌شود؛ مشابه آن‌چه در لحیم‌کاری سیم انجام می‌شود که قبل از اعمال لحیم، دو سر سیم در هم تنیده می‌شوند.
شکل ۸. چند نوع طرح اتصال در لحیم‌کاری. ناحیه سیاه‌رنگ لحیم را نشان می‌دهد.
شکل ۹ پنج طرح اتصالِ معمول در جوشکاری را نشان می‌دهد. در طرح‌های سربه‌سر و پیشانی[۵] معمولاً از «جوش شیاری[۶]»، و در طرح‌های لبه‌روی‌هم، گوشه‌ای[۷] و سپری[۸] اغلب از «جوش نبشی[۹]» (گوشه یا گلویی) استفاده می‌شود.
شکل ۹. انواع طرح اتصال معمول در جوشکاری.
لبه‌های تحت اتصال در شکل ۹ به‌صورت گونیایی هستند. برای سهولت در جوشکاری، بهبود استحکام اتصال و همچنین کاهش اعوجاج قطعه می‌توان شکل لبه‌ها را تغییر داد، و یا در اصطلاح از پخ[۱۰] استفاده کرد. شکل ۱۰ انواع پخ یک‌طرفه جوش شیاری را نشان می‌دهد که البته برای جوش نبشی نیز قابل اجرا هستند. پخ کمک می‌کند تا منبع حرارت به عمق بیش‌تری از فلز نفوذ کند. پخ لاله‌ای[۱۱] (Uشکل) نسبت به پخ جناقی[۱۲] (Vشکل) میزان هدررفت فلز و مصرف الکترود را کاهش می‌دهد، اما ایجاد این پخ مشکل‌تر است. بعضی از پخ‌ها مانند پخ جناقی بالی نیاز به سنگ‌زنی (براده‌برداری) ندارند و به‌صورت طبیعی در قطعه وجود دارند.
شکل ۱۰. انواع پخ یک‌طرفه در جوش شیاری.
پخ درصورت نیاز می‌تواند دوطرفه نیز باشند، برای مثال پخ‌های دوطرفه نیم‌جناقی[۱۳] و جناقی به‌ترتیب به‌شکل K و X خواهند شد. در قطعات ضخیم گاه باید چندین خط روی هم جوش داده‌شود تا درز اتصال پر گردد. به هر یک از این خطوطِ جوش، یک پاسه[۱۴] گفته‌می‌شود. در جوشکاری‌های چندپاسه می‌توان از پخ دو طرفه استفاده کرد و پاسه‌های جوش را یکی‌درمیان در بالا و پایین زد. همان‌طورکه شکل ۱۱ نشان می‌دهد، این روش تعداد پاسه‌های موردنیاز را کاهش می‌دهد. همچنین حین جوشکاری، تنش‌های ایجادشده توسط هر پاسه، با پاسه طرف مقابل خنثی شده و از میزان اعوجاج نهایی کاسته می‌شود.
شکل ۱۱. توالی پاسه‌های جوشکاری در پخ یک‌طرفه و دوطرفه.
منبع: کتاب کارگاه جوشکاری و ورق‌کاری دکتر مسعود فکوری حسن‌آبادی
توجه: با درج ایمیل معتبر حین خرید، ویرایش‌های بعدی این کتاب را به رایگان دریافت خواهید نمود.
[۱] . Strap
[۲] . Tapered
[۳] . Stepped
[۴] . Male and Female
[۵] . Edge joint
[۶] . Groove weld
[۷] . Corner joint
[۸] . Tee joint
[۹] . Fillet weld
[۱۰] . Bevel
[۱۱] . U groove weld
[۱۲] . V groove weld
[۱۳] . Bevel groove weld
[۱۴] . Weld pass